Opplysninger om Einbugga Mølle.
Legg inn bilde Legg inn kommentar| ID: | 625 |
| Område: | Østsida nord for Grimsdalsvegen. |
| Plassering: | Sør for Toftemo |
| Koordinater: | 32V 0512003 6873764 |
| Bruk: | mølle |
| Historikk: | Det var Olav Landheim på Tofte Thorvald Schanke og Laurits Bergseng som bygde opp Einbugga Mølle. Gudbrandsdølen 31-12-1932 skriv: "OLAV LANDHEIM BYGGER MØLLE I EINBUGA. Som siste sak i Dovre herredsstyre torsdag behandledes en søknad fra Olav Landheim om kommunegaranti for lån i Møllefondet. Landheim akter å bygge mølle i Einbuga. Overslagssummen for møllen er 25ooo kr. Enstemmig garantertes for lånet. Møllefondet gir som bekjent lån fra 1/2 til 2/3 av overslagssummen." Mølla vart bygd av Vadet-karane fyrst på 1930-talet. Byggningen var i tre etasjar, med sekkeheis drivi av vinsj. Møllaren måtte gå trapp, tre etasjar opp for kvar sekk med korn han skulle heise opp, dette leita på føtene deira. Det var ein 40 hk motor drivi av vasskraft som dreiv hovedakselen i fyrste etasje, derfrå var det reimtrekk til alt som gjekk rundt. Den lengste reima gjekk på skrå opp til vinsjen i tredje etasje. I fyrste etasje tok dei inn korn for maling, og her leverte dei ut att ferdig mjøl. Mølla hadde ei kornturke i betong på 3,2 m x 3,5 m, som fyrst var fyra med ved, seinare kom oljefyren. Oljefyren hadde liten kapasitet og var brukt berre til å turke matmjøl. Røreverket i turkepanna var drive av den einaste motoren i mølla. I andre etasje stod dei ulike maskinane, grøypekvenn som mol grovt, kvenn for matmjøl som mol fint når ein tok av skalet. Med skalet vart det sammale mjøl. Skallemaskina gav heilgryn når skalet var fjerna. Sendte ein det i kvenne att vart det grynmjøl. Sendte ein heilgryna gjennom ein grytbrekkar vart det halvgryn. På Dovre var det stort sett berre bygg som vart mole. I tredje etasje var det ei reinsemaskin, kalla "triør-reinsar", og ein heis. Det var og to elevatorar som frakta kornet opp i tredje etasje att for ny runde. Alt dette var drive av den eine motoren. I tredje etasje var og påslaga (lukene) for alle funksjonane. Kvennsteinane var frå A. Arnkverns Møllesteinsfabrikk på Jessnes, dei var 140 cm i diameter, og støypt i betong. Otto Leirmo var fyrste møllaren frå 1932, Bjørner Vorkinn (1897-1986) var med som ekstrahjelp, men tok over som møllar i 1934. Karl Rykhus var hjelpar i mange år før Sigurd Rudi overtok i 1947, han vart på mølla i 25 år, til møllesteinane stoppa i 1972. Bjørner Vorkinn var med å bygde opp mølla, han hadde tidlegare arbeida på Folldal Verk og som fløytar. Han var møllar i over 30 år, og han fekk Norges Vels fortjenestemedalje, det var Olav Landheim som overrekte den. Og mange var det som fekk hjelp av Bjørner under krigen. Mølla vart riven i 1980 av Ola Jon Angard, Hans Bergseng, Ragnar Hovde, Ola Vorkinn og Ivar Slette, med tru på å bygge opp att fellessæter i Grimsdalen, som ikkje vart noko av. Grovmaterialar, motorar, oljefyr og kornelevator vart seld. Hausten var ei travel tid på mølla, det var da dei skulle mala kornet. Ei anna oppgave var å reinska og beisa såkornet. Her brukte dei "triør-maskina" som hadde to sold og ein trommel som sorterte, slik at berre det beste vart att til såfrø. Såfrøet kosta 1 øre pr.kg. Dei kunne og beisa kornet mot soppsjukdomar. Her brukte dei kvikksølv, noko som er svært giftig, og dette kornet måtte ikkje nyttast til føde for nokon. Beisinga kosta 2 øre pr.kg. Korndyrking avtok sterkt på Dovre i 1950-60 åra, da kjøpte dei korn frå andre mottak som dei mol til grøype og selde til innkjøpslaga både i Lesja og Dovre. Møllarane var oftast greie og mol noko meir enn dei skulle til gardbrukarane, dei dreiv nok mykje om natta. For dette fekk møllaren gjerne ein påskjønnelse, som ei flaske med god drikke. Møllaren sette pris på dette og delte gjerne med kundane på kvilerommet. Nokre gonger kunne det nok bli litt for mange skålar, og det er ein del historier om dette. BLÅ RUTE!!! Thor Vorkinn fortel juli 2022: " n`Hans Budsjord reiste på Mølla, veit du, mæ blakk hest, hugsa e. Så vart`n burte da lengje utover dagen, men på eftassiun da kom blakken ruslan upp att mæ n`Hans liggjan på mjølsækkjin, kårå full, veit du! Bjørner ha nok nogo mæ di å gjera." Jørgen Vorkinn fortel: "Eg prata med ein trailersjåfør på Texaco ein gong for mange år sia. Ein gong han for forbi mølla seint ein kald og myrk kveld, låg det ein kar ute på rampa. Sjåføren var redd han sku fryse i hjel, så han fekk kroppen innom veggen." |
| Eiere: | Red GG Merete ABj |
| Tilstand: | |
| Bygningsmåte: | |
| Størrelse: | |
| Kilde: | Jørgen Vorkinn, MK, Hans Bergseng, Dovrebygde 2016 og 2006, Thor Vorkinn |
| Registrert av: | Merete Killi Moastuen |
Kommentarer
| Før krigen i 1940 dyrka alle som hadde ein joreflekk korn som dei fekk mole til seg sjølve, dei fekk da utbetalt korntrygd. Det var møllene som skreiv ut kor mykje kvar enkelt hadde fått mole, så fekk dei korntrygd etter den. Av denne grunn vart det slutt på at alle hadde si eiga kvenn. Under krigen fekk kvart bruk tilvist maling av eit avgrensa kvantum både til eige bruk og til reinsing og beising av eige avl. Hadde dei for mykje korn måtte dei levere for salg. Desse mengdene dei fekk tilvist var ulike kvart år, og kva ktiteriene var veit ein ikkje, det varstor forskjell frå gard til gard, heilt frå 16 til 240 kg for matkorn og 30 til 2000 kg for fòrkorn. |
| Lagt inn 06.07.2022 av Merete Killi Moastuen |
? Foto: ?
