| Historikk: | Kvenn på Tofte har det nok vore frå gammalt av. På 1600 og 1700-talet er "Qvern" nemnt i fleire skrifter.
Niclas Orloff kjøpte Tofte 14. mai 1667, "Qvern og Sough" er da med i handelen. Knud H. Tolstad kjøpte Tofte 31.mars 1668, "Saug og Qværner" var nemnt i handelen. Har Orloff fått fleire "Qvernbrug" i løpet av året? "Qvern" er nemnt i 1702, "Qværner og Sauger og 1 gammel Qværn med all tilhørende redskap" nemnt i ein overdragelse i 1711.
Matr. 1723: "Qværn hvorpaa kan males til Huusnøtte." I 1725 er "Qværner og Sauger" med i eit skøyte. Paul Paulsson Harildstad (1778-1856) skriv "føderaads-Contrect" til sine svigerforeldre i 1808: "som mine svigerforældre finde fornøden og selv synes at behøve, likesom og frit og uindskrænket Bruk i Ildhus, Smidde, Tørkestue, samt Qvern og Saug."
Etter verdisettinga etter Storofsen hadde Tofte, 1 kvernhus bortskyllet og 1 kvernhus beskadiget.
Hans Talleraas skreiv: " Det er Paul som har gjort Tofte til den staselege garden den er i dag. Det store kjøkkenet i søre stugun gjorde han um til den namnkjende "Stolpestugu", og så bygde han atåt så heile huset vart dubbelt så langt, akkurat høveleg der ute på gjelkanten. Truleg har han og bygd Taarnhuset. Med denne bygginga stod på, skulde det væra så folksamt på Tofte at ein mann hadde stadig arbeid med å halde kverna i gang. I skurdonna kunde det vere 80-90 menneske til bords på garden."
I 1865 budde Hans Syversen på Toftemo 38/19, han var møllar som truleg dreiv kvennbruka for fleire i Einbugga. Møllarane fekk ofte mjøl som ein del av løna. Kvennbruka til Tofte har nok alle vore i Einbugga, Gunvald Toftemo (1913) fortel: "Tofte og Toftemo ha kveinne i Einbuggun ogofor jernbana". Garden hadde rikeleg tilgang på vatn for kvennbruk. |
